Klimaat en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens: een historische eerste stap!
Op 30 november 2020 rondde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens een eerste kaap op het gebied van klimaat, door een verzoekschrift goed te keuren tegen 33 Europese staten die te weinig actie ondernemen om de klimaatopwarming tegen te gaan.
De eisers, die tussen 8 en 21 jaar oud zijn, verwijten de 33 staten dat ze geen maatregelen nemen om de emissiedrempels voor broeikasgassen te verlagen in overeenstemming met de doelstellingen van het Akkoord van Parijs. Volgens de jongeren staat dit gelijk aan een schending van hun recht op leven (artikel 2 van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden – EVRM) en hun recht op eerbiediging van het privé-, familie- en gezinsleven (artikel 8 van het EVRM). Verder beroepen ze zich op de schending van het verbod op discriminatie (artikel 14 van het EVRM), aangezien de jongere generaties kwetsbaarder zijn en dus harder worden getroffen door de gevolgen van de klimaatopwarming.
In zijn persbericht van 30 november 2020 verklaarde het Hof hun verzoek ontvankelijk, wat op zich al een opmerkelijke stap is. Volgens artikel 35 van het EVRM kan een verzoek immers pas ontvankelijk worden verklaard na uitputting van de nationale rechtsmiddelen. De jongeren richtten hun verzoek rechtstreeks aan het Hof, zonder eerst het Portugese rechtssysteem te doorlopen, maar wisten het Hof te overtuigen met hun argument dat er geen gepast nationaal rechtsmiddel voorhanden is. Gelet op de collectieve verantwoordelijkheid van de landen in de strijd tegen de klimaatopwarming, is een rechtstreeks verzoek tegen de 33 staten immers de enige manier om te voldoen aan de hoogdringendheid van de klimaatkwestie.
Het was ook opmerkelijk dat het Hof besloot om de zaak een prioritaire status te geven, zodat ze sneller kan worden behandeld. Volgens artikel 41 van het Reglement voor de procesvoering van het Hof kan de kamer of de voorzitter beslissen om bepaalde zaken wegens buitengewone redenen prioritair te behandelen. De toepassing van deze regel toont meteen aan dat het Hof erg goed begrijpt hoe belangrijk deze zaak is.
Het Hof ging bovendien nog een stap verder en vroeg de landen niet alleen om te reageren op de klachten gebaseerd op artikel 2, 8 en 14 van het EVRM, maar ook op artikel 3 van het EVRM (verbod op foltering of onmenselijke of vernederende behandeling) en artikel 1 van Protocol 1 bij het EVRM (recht op het ongestoord genot van zijn eigendom).
Dit alles wijst erop dat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens mee op de kar van het klimaat is gesprongen. Overal in Europa baseren steeds meer klimaatacties hun aanklacht op een schending van de rechten volgens het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden. Dat is ook in België het geval voor de zogenaamde Klimaatzaak.
Het verzoek van de Portugese jongeren is een onverhoopte kans om de verantwoordelijkheid van de staten in de strijd tegen de klimaatopwarming te zien onderzoeken door het Hof.
En het Hof krijgt meteen de gelegenheid om een duidelijk signaal te geven: nu is het menens.
Verwante expertise: Leefmilieu