De Raad van State, het Waalse Wetboek van Ruimtelijke Ontwikkeling en het principe van niet-retroactiviteit

Het is algemeen bekend dat de bepalingen van het Wetboek van Ruimtelijke Ontwikkeling aanzienlijk werden gewijzigd door het besluit van de Waalse Regering van 9 mei 2019 "tot wijziging van het reglementair deel van het Wetboek van Ruimtelijke Ontwikkeling", zoals gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 14 november 2019. Het besluit voorzag niet alleen in wijzigingen in de aanvraagformulieren voor vergunningen, maar voerde ook aanpassingen of verduidelijkingen door betreffende de handelingen en werken met geringe impact op het gebied van de nomenclatuur en de tabellen onder artikels R.IV.1.1. (tabel met een overzicht van de handelingen en werken die worden vrijgesteld van een stedenbouwkundige vergunning, die een geringe impact hebben of die geen verplichte tussenkomst van een architect vereisen) en R.IV.35-1 (tabel met een overzicht van de verplichte raadplegingen in het kader van het onderzoek van een aanvraag voor een vergunning), betreffende toeristische voorzieningen, de bekendmaking van bouwprojecten, het openbaar onderzoek enzovoort.

De overgangsbepaling uit artikel 37 van het besluit luidde als volgt: "De aanvragen van stedenbouwkundige vergunningen, bebouwingsvergunningen of stedenbouwkundig certificaat nr. 2, waarvan de indiening, bevestigd met een ontvangstbewijs of waarvan de ontvangst van de zending, bevestigd met een bericht van ontvangst van de post of gelijkgestelde dateert van voor de inwerkingtreding van dit besluit, worden verder behandeld op grond van de bepalingen die van toepassing waren op de datum van het ontvangstbewijs van de aanvraag." Artikel 38 stipuleerde op zijn beurt: "Dit besluit treedt in werking op 1 september 2019."

Het hierboven genoemde artikel 38 werd meteen na de publicatie sterk bekritiseerd, en er werd dan ook een aanvraag tot opschorting en nietigverklaring ingediend bij de Raad van State.

Het Waalse Gewest wees erop dat de gemeentelijke diensten en de bevoegde ambtenaren op de dag van de publicatie van het besluit in het Belgisch Staatsblad werden geïnformeerd dat, niettegenstaande het feit dat de datum van inwerkingtreding was vastgelegd op 1 september 2019, het reglement slechts als tegenstelbaar kan worden beschouwd vanaf de datum van publicatie, hetzij 14 november 2019. Bijgevolg kon het betwiste artikel 38 in de praktijk nog geen uitwerking hebben. Het Waalse Gewest verduidelijkte nog dat het besluit evenmin retroactief werd toegepast. Bijgevolg kon dus ook niemand in Châtelet reeds bijzondere schade hebben geleden door het besluit.

De Raad van State vernietigde artikel 38 in haar arrest nr. 248.896 van 12 november 2020, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 1 december 2020, en wees daarbij op de vereisten van het algemeen rechtsbeginsel van niet-retroactiviteit dat behoort tot de openbare orde. Haar conclusie luidde als volgt: "Uit het voorgaande volgt dat artikel 38 van het betwiste besluit onwettig is. Zelfs als – zoals aangehaald door de tegenpartij – het besluit in de praktijk niet retroactief is toegepast, dient deze bepaling te worden vernietigd met het oog op de rechtszekerheid en rekening houdend met het feit dat dit een rechtsmiddel van openbare orde betreft. Dit heeft tot gevolg dat de datum van inwerkingtreding van het besluit moet worden gewijzigd naar 24 november 2019. Artikel 84, 2° van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen bepaalt immers het volgende: 'De besluiten [van de regeringen van de gemeenschappen en gewesten] worden verbindend vanaf de tiende dag na die van hun bekendmaking, tenzij zij een andere termijn bepalen.'"

Maar dit betekent evengoed dat voor aanvragen van stedenbouwkundige vergunningen of certificaten nr. 2 die zijn ingediend tussen 14 en 24 november 2019 de rechtszekerheid misschien wel nog niet gegarandeerd is …